Πόλεμος ενάντια στη Γη - Συνέντευξη της VANDANA SHIVA στον David Barsamian (μετάφραση Δημήτρης Κωνσταντίνου, πηγή : znet)

Πόλεμος ενάντια στη Γη

Συνέντευξη της VANDANA SHIVA

στον David Barsamian

Η Vandana Shiva είναι μια διεθνής φωνή για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη. Είναι φυσικός, ακαδημαϊκός, κοινωνική ακτιβίστρια και φεμινίστρια.  Διευθύνει το ερευνητικό ίδρυμα Επιστήμης, Τεχνολογίας και Φυσικών Πόρων στο Νέο Δελχί κι έχει τιμηθεί με το Right Livelihood Award, ένα εναλλακτικό βραβείο Νόμπελ. Μεταξύ άλλων έχει γράψει τα βιβλία: Stolen Harvest, Water Wars, Earth Democracy και Soil Not Oil. Στα ελληνικά κυκλοφορεί μόνο το βιβλίο της Η αρπαγή της Σοδειάς από τις εκδόσεις Εξάρχεια. Το άρθρο προέρχεται από το http://www.zcommunications.org/war-on-the-earth-by-david-barsamian.

BARSAMIAN: Καθώς παραλαμβάνατε το βραβείο Sydney Peace  το Νοέμβριο του 2010, είπατε: «Όταν σκεφτόμαστε για πολέμους αυτόν τον καιρό, το μυαλό μας πάει στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, αλλά ο μεγαλύτερος πόλεμος που είναι σε εξέλιξη τώρα είναι ο πόλεμος ενάντια στη Γη. Αυτός o πόλεμος έχεις τις ρίζες του σε μια οικονομία που παραβιάζει τα οικολογικά και ηθικά όρια». Πείτε μου περισσότερα γι’ αυτόν τον πόλεμο.

SHIVA: Αυτός ο πόλεμος διεξάγεται, για παράδειγμα, στην Ινδία, όπου υπάρχουν μεταλλεία που βρίσκονται στα δάση, όπου ζουν διάφορες φυλές. Και πυροδοτείται από τους ίδιους κερδοσκόπους που οδήγησαν την παγκόσμια οικονομία σε κατάρρευση. Η εξόρυξη σιδήρου και βωξίτη αποφέρει μεγάλα κέρδη, που χρησιμοποιούνται στη συνέχεια για να αυξηθεί η κατανάλωση και η χρήση όλο και περισσότερων από αυτούς τους μη ανανεώσιμους πόρους.

Η Ινδία μέχρι πριν 20 χρόνια δεν είχε καθόλου χωματερές. Αλλά τώρα οι νόμοι λένε ότι πρέπει να περάσουμε από το ένα κιλό κατά κεφαλή χρήση αλουμινίου στα 15 κιλά. Δεκαπέντε κιλά επί ένα δισεκατομμύριο Ινδούς σημαίνει ότι κάθε βουνό θα πρέπει να εξορυχτεί, κάθε δάσος πρέπει να καταστραφεί. Αυτό αποτελεί πόλεμο ενάντια στη φύση, γιατί καταστρέφει τα οικοσυστήματα. Αλλά είναι και πόλεμος ενάντια στους ανθρώπους, γιατί κάθε ανθρώπινο δικαίωμα πρέπει να παραβιαστεί, και μια πολεμική οικονομία, με όλη τη σημασία της λέξης, να δημιουργηθεί.

Λέτε ότι ο πόλεμος εναντίον της Γης ξεκινά από το μυαλό. Πώς γίνεται αυτό; 

Από τη στιγμή που στη Γη τα συστήματα είναι αμοιβαία συνδεόμενα, όπου τα δάση καθορίζουν τις καιρικές συνθήκες και δημιουργούν τα υδάτινα συστήματα, ενώ η γη μας δίνει την τροφή, μια απλοϊκή, μηχανιστική οπτική του κόσμου κατακερματίζει αυτή την αλληλοσύνδεση. Αυτός ο κατακερματισμός είναι η αρχή του πολέμου στο μυαλό.

Κι αυτός ο «οικο-ιμπεριαλισμός», όπως τον αποκαλείτε, έχει ξεκινήσει περίπου 200 χρόνια τώρα;

Όλο αυτό ήταν ένας συνδυασμός της αποικιοκρατίας, της κατάκτησης του Νότου και της εξαίρεσης των ανθρώπων του Νότου από την ανθρώπινή τους υπόσταση· της κατάκτησης της φύσης επαναορίζοντας την ως ένα νεκρό, ανενεργό, διαχειρίσιμο ζήτημα και της κατάκτησης κάθε θηλυκής πτυχής σε κάθε κοινωνία. Το κυνήγι μαγισσών ήταν μέρος αυτού στην Αμερική και την Ευρώπη, επειδή αυτό που κυνηγούσαν δεν ήταν οι μάγισσες αλλά η ολιστική γνώση και κατάρτιση των γυναικών. Η τριπλή αποικιοκρατία μετράει μόνο μερικές εκατοντάδες χρόνια και έχει φτάσει στα όριά της. Αλλά αυτοί που κέρδισαν από αυτή, είτε πρόκειται για ισχύ είτε για λεφτά, θα ήθελαν να συνεχίσουν λίγο ακόμη αντιμετωπίζοντας κάθε κομμάτι της φύσης ως αναλώσιμο.

Υπάρχουν πολλές κρίσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης. Είναι προφανές ότι σχετίζονται: η κλιματική αλλαγή, η διατροφική και η οικονομική/πολιτική κρίση.

Στην πραγματικότητα οι σχέσεις αυτές έχουν ισχυροποιηθεί τα τελευταία δυο χρόνια. Παρατηρούμε την οικονομική κρίση να αναιρεί την οικονομία. Καθημερινοί, σκληρά εργαζόμενοι άνθρωποι πληρώνουν το τίμημα, μερικές φορές και με τις ζωές τους.

Η οικονομική κρίση σχετίζεται με την ενεργειακή κρίση, επειδή μια οικονομία βασισμένη στα ορυκτά καύσιμα μπορεί να αναπτύσσεται μόνο αν μετατρέπει τη ζωντανή γη σε πετρέλαιο, αντί να εφαρμόσει μια εναλλακτική οικονομία βασισμένη σε ανανεώσιμες πηγές, και θέλουν να πάρουν τους ανανεώσιμους πόρους και να τους καταστήσουν μη ανανεώσιμους. Η ραγδαία εξάπλωση των βιοκαυσίμων είναι μέρος αυτού. Κι αυτή οδηγεί στην αρπαγή γης στην Αφρική. Όλο αυτό οδηγεί επίσης στις φυσικές καταστροφές εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, που επίσης προκαλούν διατροφική ανασφάλεια. Οπότε το 2010 είδαμε φωτιές στη Ρωσία, πλημμύρες στο Πακιστάν, πλημμύρες και κυκλώνες στην Αυστραλία — έπειτα από περίπου έξι χρόνια έντονης ξηρασίας.

Την ίδια στιγμή, το ίδιο κερδοσκοπικό παιχνίδι επενδύει στην τροφή σαν να είναι προϊόν κερδοφορίας, καθορίζει τις τιμές των τροφίμων, το οποίο είναι μεγάλο ζήτημα στην πολιτική ζωή της Ινδίας. Πρόσφατα εννιά αντιμαχόμενα κόμματα συνεργάστηκαν για να αντιμετωπίσουν την αύξηση στην τιμή του ρυζιού. Είμαστε δεμένοι σ’ αυτόν το φαύλο κύκλο, όπου η μία κρίση τροφοδοτεί την άλλη. Και οι οικο-ιμπεριαλιστές, που θέλουν να χρησιμοποιήσουν τις πρώτες ύλες του πλανήτη για το κέρδος τους και για να διευρύνουν τη δύναμή τους, τώρα χρησιμοποιούν την κρίση που αυτοί δημιούργησαν και λένε: «Εντάξει, ας αρπάξουμε ό,τι μπορούμε από την Αφρική, ας αρπάξουμε ό,τι μπορούμε από τις αγροτικές περιοχές της Ινδίας. Ας αρπάξουμε τα τελευταία μεταλλεύματα. Ας εκμεταλλευτούμε κάθε τροφή και κάθε σπόρο σ’ αυτόν τον πλανήτη». Ποτέ όμως δεν απαντούν στην ερώτηση: «Τι γίνεται με το 80% της ανθρωπότητας;»

[…]

  

Ένας μεγάλος αριθμός Αμερικάνων αμφιβάλει έντονα ότι υφίσταται το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η κλιματική αλλαγή. Έχετε μελετήσει το ζήτημα, είστε επιστήμονας. Είναι η φυσική κάτι χειροπιαστό;

Υπάρχουν λόγοι για τους οποίους θα πρέπει να πάρουμε την επιστήμη του κλίματος σοβαρά. Δεν πρόκειται για έναν-δύο επιστήμονες ή μία σχολή. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή είναι μια διεπιστημονική ομάδα 2.500 επιστημόνων. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, 2.500 επιστήμονες, εξειδικευμένοι σε διαφορετικά ζητήματα περιβάλλοντος, πρώτων υλών, κλίματος και ατμόσφαιρας, συνενώνουν τη συλλογική τους πείρα από το 1988 και μετά.

Κάθε οικοσύστημα που αντιμετωπίζει κάποιο επιπρόσθετο πρόβλημα θα έχει διαφορετική συμπεριφορά. Ένα πολύ μολυσμένο ποτάμι γίνεται ένα νεκρό ποτάμι. Μια ατμόσφαιρα πολύ μολυσμένη θα αρχίσει να έχει διαφορετικές συμπεριφορές από αυτές που γνωρίζουμε, πολύ χιόνι εκεί που δεν θα έπρεπε να χιονίζει και καθόλου βροχή εκεί που θα έπρεπε να βρέχει. Όλοι αυτή η απροσδιοριστία χρειάζεται να ιδωθεί ως ένα φαινόμενο που οι άνθρωποι βιώνουν.

[…] 

Πείτε μου πώς μπορούν να πουληθούν οι ποταμοί;

Η παραγωγή αλουμινίου και χάλυβα είναι πολύ ενεργοβόρες και απαιτητικές σε πρώτες ύλες διεργασίες. Είναι ιδιαίτερα υδροβόρες. Ολόκληροι ποταμοί έχουν εκτραπεί για την παραγωγή χάλυβα και αλουμινίου. Ο ποταμός Shivnath  στο Chhattisgarh  ρέει ανάμεσα σε περιοχές όπου ζουν διάφορες φυλές. Χρησιμοποιούμε τους ποταμούς για να καθαρίζουμε τα ρούχα μας, να κάνουμε μπάνιο. Τα βουβάλια και οι αγελάδες μας πηγαίνουν στο ποτάμι. Το ποτάμι αναζωογονεί όλα τα υπόγεια ύδατα στην περιοχή. 22 χιλιόμετρα του ποταμού Shivnath έχουν ιδιωτικοποιηθεί, για να υδροδοτούν τις εγκαταστάσεις παραγωγής χάλυβα στο Jindal. Αφού ιδιωτικοποιήθηκε, οι άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση στο νερό του ποταμού και δεν μπορούσαν να ποτίσουν τους αγρούς και να το μαζέψουν στα πηγάδια.

Είναι ακριβώς ότι συνέβη με την ιδιωτικοποίηση του νερού στη Βολιβία, όπου όταν η Bechtel συνάντησε αντίσταση, είπε στους ανθρώπους: «Δεν μπορείτε να μαζεύετε νερό στις στέγες σας, δεν μπορείτε να το μαζεύετε στα πηγάδια σας». Και οι Βολιβιανοί είπαν: «Ώστε τώρα σας ανήκει η βροχή και τα υπόγεια νερά;» Αυτό είπαν και οι άνθρωποι από το Chhattisgarh. Το έργο ακυρώθηκε. Αυτή ήταν μια απευθείας νόμιμη μεταβίβαση του ποταμού σε μια ιδιωτική επιχείρηση.

De facto ιδιωτικοποιήσεις συμβαίνουν παντού. Είτε πρόκειται για την περίπτωση της Vedanta, για το εργοστάσιο αλουμινίου της οποίας άλλαξε η ροή του ποταμού Indravati που έρεε προς το νότο και μετακινήθηκε προς το βορρά, για να καταλήγει στον ποταμό που ονομάζεται Hati Tel και να εξυπηρετεί τις ανάγκες του τεράστιου χυτηρίου αλουμινίου. Η Tatas, όταν επέκτειναν το εργοστάσιο Jamshedpur, έκανε φράγματα σε δυο παραπόταμους του Suvernarekha , και έτσι παρεχόταν το 100% του νερού για το Jamshedpur. Παλέψαμε ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού στο Δελχί, που θα έφερνε νερό πάνω στα Ιμαλάια από το φράγμα Tehri, και η Suez στη συνέχεια θα το πουλούσε 10 φορές περισσότερο από την τιμή που πληρώνουμε κανονικά για το νερό. Οπότε, είτε πρόκειται για πόλη είτε για εργοστάσια χάλυβα ή αλουμινίου, όλα αυτά διψούν τόσο για νερό που πρέπει να το κλέψουν από τους ανθρώπους και τη φύση.

Αλλά αυτή η ιστορία της ανερχόμενης οικονομίας, του γίγαντα με 9% ανάπτυξη, είναι ένα κοινό κατασκεύασμα της ινδικής ελίτ και της παγκόσμιας ελίτ. Η παγκόσμια ελίτ, φυσικά, ρίχνει λάδι στη μηχανή της παγκοσμιοποίησης. Η παγκόσμια ελίτ χρειάζεται την επιτυχία του μοντέλου της παγκοσμιοποίησης, του ελεύθερου εμπορίου, των οικονομιών που καθοδηγούνται από τις επιχειρήσεις. Πρέπει συνεχώς να πουλούν το μοντέλο αυτό.  

Στην αρχή προσπάθησαν να το πουλήσουν στην χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Θυμάστε που υπήρχε μια περίοδος που οι τίγρεις τις Ανατολικής Ασίας και οι δράκοι ήταν τα σύμβολα στις αφίσες της παγκοσμιοποίησης. Το 1997 αυτό κατέρρευσε. Η Δύση είχε τον εαυτό της για σύμβολο στην αφίσα. Μετά το 2008 κατέρρευσε. Επομένως, αν η φτιαχτή ιστορία της παγκοσμιοποίησης και του ελέγχου των επιχειρήσεων θέλει να επιβιώσει, πρέπει να βρουν νέα σύμβολα. Και κρέμονται απεγνωσμένα πάνω από την Ινδία του σήμερα, με τους ανερχόμενους δισεκατομμυριούχους, αλλά συνεχώς με όλο και περισσότερους φτωχούς ανθρώπους. Έχουμε μερικούς από τους πλουσιότερους ανθρώπους σήμερα, τους αδερφούς Ambani, τους Mittals και τον Anil Agarwal που βρίσκεται στην Αγγλία. Χρησιμοποιούν την ιστορία της Ινδίας σαν ένα κομμάτι της ιστορίας της παγκοσμιοποίησης.

  

Αλλά κανένας δεν λέει ότι αυτό έχει αναγκάσει τα μισά παιδιά της Ινδίας σε υποσιτισμό, καθώς κάθε 4ος Ινδός σήμερα είναι πεινασμένος. Κανείς δεν λέει ότι οι πόλεμοι για τη γη διεξήχθησαν μεταξύ των φτωχών, που θέλουν να κρατήσουν ένα στρέμμα γης που τους άνηκε, ενάντια στους πλούσιους, που εμπλέκονται στη μεγαλύτερη αρπαγή γης.  

Μιλάτε επίσης για τη γεωργία και τη στρατικοποιημένη γλώσσα.

Η Συνθήκη της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή θα έπρεπε να μας οδηγήσει στο επόμενο βήμα για τη σύναψη δεσμευτικών νομικών συνθηκών για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων, καθώς το χρονικό περιθώριο που ορίζει το Πρωτόκολλο του Κιότο πλησιάζει στο τέλος του. Οι κλιματικές καταστροφές εντείνονται και πρέπει να γίνει κάτι. Αντίθετα, ο πρόεδρος Ομπάμα ήρθε, κορόιδεψε τις τέσσερις χώρες — τις αποκαλούμενες ανερχόμενες δυνάμεις, την Κίνα, την Ινδία, τη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία — και υπέγραψε τη Συνθήκη, που δεν αποτελεί συμφωνία από την άποψη των δεσμευτικών νομικών συμφωνιών.

Ο κόσμος περιμένει ένα άλλο παράδειγμα, μια άλλη άποψη του κόσμου, έναν άλλο τρόπο διαβίωσης. Η Δύση το χρειάζεται, γιατί οι οικονομίες της καταρρέουν. Ο Νότος το χρειάζεται για να αποτρέψει τον αφανισμό των οικονομιών του, γιατί πιστεύω ότι ο πολιτισμός τους, που καθορίζει τα δικαιώματά τους μέσω της γης, έχει να δώσει τη μεγαλύτερη μάχη. Το έχω δει σε κάθε κίνημα για τη γη.

Υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στον καπιταλισμό και στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος;

Υπάρχει μια πολύ στενή σχέση ανάμεσα στην άνοδο του καπιταλισμού και στη λεηλασία της φύσης, γιατί ο καπιταλισμός βασίζεται στο κεφάλαιο το οποίο είναι ένα κατασκεύασμα. Είναι στην ανθρώπινη φαντασία. Κι επέτρεψε σε αυτούς που είχαν κεφάλαιο να αρχίσουν να διεκδικούν και τις πρώτες ύλες της γης. Η ιδιωτικοποίηση των ποταμών, η ιδιωτικοποίηση και η κατοχύρωση δικαιωμάτων στους σπόρους (η βάση της εργασίας μου στη Navdanya), η ιδιωτικοποίηση της ατμόσφαιρας για το εμπόριο των εκπομπών αερίων, όλες αυτές οι ιδιωτικοποιήσεις προασπίζουν τα δικαιώματα του κεφαλαίου να επεκτείνει τον έλεγχό του, γιατί το κεφάλαιο είναι κάτι αόριστο.

Δεδομένου του επείγοντος της κατάστασης, έχω την εντύπωση ότι τα άτομα είναι περιορισμένα στο τι μπορούν να κάνουν και απαιτείται συλλογική δράση.

Τα άτομα που δρουν συνειδητά σαν μέλη της κοινωνίας και των συλλογικοτήτων είναι αυτό που έχουμε ανάγκη. Δύο πράγματα χρειαζόμαστε, τα οποία ο καθένας μπορεί να κάνει: πρώτον, μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης. Αν αυτοί οι πόλεμοι είναι πόλεμοι στο μυαλό, τότε το μέρος, όπου πρέπει να επικρατήσει ειρήνη, είναι στο μυαλό, ειρήνη στη φύση και ειρήνη με τον καθένα. Η δημιουργία ζωντανών οικονομιών, μια κίνηση που προσπαθήσαμε να χτίσουμε εδώ στη Navdanya, οι τοπικές οικονομίες, αλλά και ένα πολύ δυνατό κίνημα στις ΗΠΑ είναι κάτι που οι άνθρωποι μπορούν να ξεκινήσουν σήμερα. Αν δεν το κάνουν, δεν έχουν πού αλλού να στραφούν. Οι υπολογισμοί μας δείχνουν ότι παρόλο που οι πολυεθνικές έχουν τη δύναμη να βάλουν στο χέρι και την τελευταία πρώτη ύλη, έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν εργασία μόνο στο 3% της ανθρωπότητας. Δεν μπορείς να έχεις ένα σύστημα όπου το 100% των πρώτων υλών ανήκει σε 15 με 20 επιχειρήσεις και το 3% των ανθρώπων προσλαμβάνονται από αυτές για να κλέψουν τον πλούτο του πλανήτη. Οπότε πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους για να συντηρήσουν οι άνθρωποι τους εαυτούς τους.

Δεν μπορείς να το κάνεις αυτό ατομικά. Μπορείς να ξεκινήσεις να σκέφτεσαι διαφορετικά, αλλά η δημιουργία άλλων οικονομιών και άλλων τρόπων οργάνωσης της κοινωνίας είναι συλλογικό εγχείρημα, γιατί αυτό που καταστράφηκε με την ιδιωτικοποίηση της οικονομίας ήταν η συλλογική ταυτότητα, η ταυτότητα με την οποία είμαστε συνδεδεμένοι. Όταν η Μάργκαρετ Θάτσερ λέει, «δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο άτομα», είναι μέρος του ατομικισμού της αγοράς, για να μας καταστήσει μόνους, απομονωμένους και να μας πει εντέλει ότι δεν έχουμε πουθενά να στραφούμε.  

Όπως ακριβώς ο Evo Morales κατήργησε την αποκλειστικότητα στα δικαιώματα της Μητέρας Γης, η Ινδία είναι ένας πολιτισμός βασισμένος στην αναγνώριση της Γης ως ένα ζωντανό σύστημα και στήριγμά μας και στην ειρήνη με τη Γη ως υποχρέωσή μας.

Αυτή η αρχαία προσευχή αποτελεί πάντα πηγή της έμπνευσής μου. Είναι από το Bhoomi Sutra του Athara Veda. Και λέει:

Μακάρι να υπάρχει ειρήνη με το χώρο και τους ουρανούς,

ειρήνη με την ατμόσφαιρα,

ειρήνη με τα νερά.

Μακάρι να υπάρχει ειρήνη με τη γη.

Μακάρι να υπάρχει ειρήνη με τα βότανα, τα φυτά, τα δέντρα.

Μακάρι η ειρήνη να διαποτίζει όλα τα θεία πλάσματα.

Είθε η ειρήνη που διαποτίζει όλη τη δημιουργία

να είναι μαζί σας.

Ο David Barsamian είναι ιδρυτής και διευθυντής του Εναλλακτικού Ραδιοφώνου (Alternative Radio). Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων μαζί με τους Noam Chomsky, Howard Zinn, Tariq Ali και Edward Said. Τα πιο πρόσφατα είναι «What We Say Goes» και «Targeting Iran».